شروط ضمن عقد را جدی بگیریم آیا دفترخانه ها ضامن اجرای شروط زوجین هستند ؟

با امضای سند ازدواج، زن برخی از حقوق مدنی و معنوی را همچون حق سفر، داشتن شغل، انتخاب محل زندگی و مسکن، ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر(طلاق) را به شوهر خود اعطا می‌کند و البته برخی حقوق مادی همچون مهریه و نفقه را به دست می‌آورد.

 بر اساس فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، ازدواج قراردادی است که در آن حقوق و تکالیف متفاوتی به زن و مرد داده می‌شود. 

با امضای سند ازدواج، زن برخی از حقوق مدنی و معنوی را همچون حق سفر، داشتن شغل، انتخاب محل زندگی و مسکن، ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر (طلاق) به شوهر خود اعطا می‌کند و البته برخی حقوق مادی همچون مهریه و نفقه را به دست می‌آورد؛ اما سند ازدواج طوری تنظیم شده است که زن بتواند هنگام عقد، در صورت تمایل، برخی از حقوقی به صورت رسمی برخوردار شود و آنها را در سند ازدواج خود ثبت کند. 

  به وکیل مراجعه کنید 

در سال‌های اخیر خانم‌ها بیشتر به مهریه‌های زیاد توجه می‌کنند؛ اما باید توصیه کنم که مهریه ضامن محکمی برای زندگی نیست. 

متأسفانه در کشور ما زنان هنگام ازدواج به لباس بیشتر از شرایط ضمن عقد خود توجه دارند، خانم‌هایی که  در سن ازدواج هستند توجه کنند که پیش از ازدواج با یک وکیل مشورت کنید تا شرایط ضمن عقد را به صورت رسمی ثبت و در صورت بروز مشکل بتوانید از آن استفاده کنید. 

در بسیاری از موارد به دلیل این که شروط ضمن عقد به درستی بیان نشده است، افراد حق خود را نمی‌دانند و با مشکل مواجه می‌شوند. باید در قانون ازدواج و طلاق بازنگری شود. 

دفترخانه‌ها، ضمانت اجرایی شدن شروط 

کاش برای کسی پیش نیاید روزی که بخواهد پیوندش را بگسلد؛ اما آمار نشان می‌دهد که هر روز در کشور ما برخی از زوج‌ها به زندگی دونفره خود پایان می‌دهند.  

شرط در سند ازدواج کفایت نمی‌کند، وکالت برای طلاق باید در دفتر خانه اسناد رسمی ثبت شود و در این صورت است که ضمانت اجرایی پیدا می‌کند. او می‌افزاید: در سال‌های گذشته شرایط ضمن عقد از سوی قوه قضاییه چاپ و منتشر شد که این کار بسیار تحسین برانگیز بود و کاش این امر به طور جدی‌تر از سوی مرکز امور زنان و مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌شد. 

درباره شرط‌ هایی که جزو شرایط ضمن عقد هستند باید گفت که هر شرطی که خلاف عقد نباشد، می‌توان ثبت کرد که مهم‌ترین آن حق طلاق، خروج از کشور، تعیین محل سکونت، تحصیل، اشتغال و تقسیم اموال پس از جدایی است؛ بنابراین بهتراست زنان حین عقد این شرایط را بدانند. 

انتقاد از این که بعضی دفترخانه‌ها این گونه شرایط را ثبت نمی‌کنند، وظیفه رسانه‌هاست تا حقوق شهروندی را به همه آموزش دهند؛ بنابراین باید به گونه‌ای رفتار کرد تا همه به حق زن در جامعه واقف باشند. 

گرچه مشکلاتی در قانون وجود دارد اما باید همه با هم بخواهیم تا مشکل رفع شود اما نباید از مهریه به عنوان اهرم بازدارنده استفاده کرد. 

یادمان باشد برابر قوانین موجود در کشور؛ زوجین آزاد هستند هر شرطی را که خلاف قانون نباشد در شرایط نکاح و عقد در سند ازدواج و یا در سند جداگانه‌ای بیاورند و در صورت قبولی زوج یا زوجه آن سند امضا می‌شود که در این صورت خدای نکرده هنگامی که شرایط و قصد جدایی حاصل شود زن، کمتر گرفتار دادگاه و رفت‌وآمد‌های آن خواهد شد و در حال حاضر آن چه که در قوانین ایران معمول است شروط 12 گانه‌ای است که در سند ازدواج وجود دارد و معمولا زن و شوهر هنگام عقد آنها را با امضاء می‌پذیرند. 

عدم پرداخت نفقه از طرف شوهر به مدت 6 ماه، سوء‌رفتار، غیبت بیش از 6 ماه، محکومیت به حبس بیش از 5 سال اعتیاد، اختیار کردن همسر دیگری بدون رضایت همسر اول یا عدم رعایت عدالت بین همسران و مواردی از این دست از جمله شروطی است که اگر تحقق پیدا کند زن در گرفتن طلاقش وکیل است، اما مشکلی که وجود دارد دشواری اثبات تحقق بسیاری از این موارد است. 

البته در این میان شروط ضمن عقد در استحکام خانواده موثر است به این دلیل که در جامعه ما این‌طور که در پرونده‌ها شاهد هستیم متأسفانه بیشتر تخلفات از ناحیه مرد است و خانم‌ها در فروپاشی زندگی کمتر مقصر هستند. تکیه‌گاه زن، همسرش و خانه‌ای که برایش فراهم شده است، ولی مردها ممکن است دنبال تکیه‌گاه‌ها و یا موارد دیگر بروند. بنابراین هرچه مردها را بتوان بیشتر مقید کرد، دوام زندگی بیشتر می‌شود و برای زندگی مشترک هم بهتر است. 

فرهنگ‌سازی مهمترین راه هضم شرایط ضمن عقد 

کم نیستند افرادی که زیر بار این شرایط نمی‌روند و گاهی قبل از عقد و به دلیل سخن گفتن زوجه یا خانواده او از این شرایط، پیوندی بین جوانان صورت نمی‌گیرد.  

باید در زمینه شرط ضمن عقد فرهنگ‌سازی شود. بیشتر خانواده‌ها این موضوع را توهین می‌دانند و تصور می‌کنند که زنان با بیان این موضوع قصد جدایی دارند. 

البته در سال‌های اخیر این تفکر متعادل شده است که این خود نشانه تعدیل مقاومت مخالفان در سال‌های آتی خواهد بود. طرح شرایط ضمن عقد، حق خانم‌هاست و این موضوع در قانون نیز مورد تاکید قرار دارد. 

در زمینه شرایط ضمن نکاح بیشتر مطالعه کنند تا با اشراف کامل بتوانند زندگی خوبی را آغاز کنند. ما قبل از هر چیز باید  پیش از ازدواج دو طرف اخلاق و رفتارهای یکدیگر را به خوبی بشناسند تا در طول زندگی با مشکل مواجه نشوند. 

زوجین به حقوق هم احترام بگذارند

در همین زمینه «محمد جعفر نعنا کار»  با اشاره به شرایط ضمن عقد، گفت: حقوق خانواده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گرایش‌های علم حقوق در جوامع کنونی مورد عنایت ویژه‏ای قرار گرفته است، خانواده به‌عنوان بنیادی‌ترین رکن در ایجاد جوامع پایدار و توسعه‌یافته همواره از توجه خاصی برخوردار بوده است.

وی ادامه داد: حقوق خانواده و در رأس آن حقوق مربوط به عقد نگاه از منظر ادیان و مکاتب حقوقی مختلف، متفاوت می‌نمایاند، اما آنچه موردتوافق همه ادیان و مکاتب مرتبط با علوم اجتماعی است، جایگاه ویژه و ممتاز این نوع تأسیس حقوقی به‌عنوان عقد نکاح نسبت به دیگر عقود است.

این وکیل دادگستری افزود: در ایران به‌صورت سنتی بعد از انجام امور مقدماتی ازدواج توسط والدین و گاه فرزندان، این امر جهت ثبت قانونی به دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ارجاع و پس از صدور سند نکاحیه قانوناً و رسماً زوج و زوجه مورد حمایت‌های قانونی قرار می‌گیرند.

نعنا کار تصریح کرد: اما آنچه در این نوع عقد موردتوجه قرار دارد، شرایط و لوازم ایجاد چنین عقدی است که بخشی از آن قبل از عقد نکاح موردتوجه است و برخی از آن به علت آثار بعد از عقد موردتوجه قرار می‌گیرد.

وی اظهار داشت: آنچه مسلم است عقد نکاح صیغه‌ای فقهی و دینی است که ایجاب و قبول آن تابع مقررات فقه می‌باشد، بعد از وقوع عقد شروطی نیز مطرح می‌گردد که معمولاً بخشی از آن توسط خانواده‌ها، زوج و زوجه مورد درخواست است و برخی از آن نیز توسط قانون گزار به‌صورت پیش‌فرض جهت حفظ حقوق زوج و زوجه ایجاد گردیده است، البته نکته آنکه تمامی این شروط می‌بایست موردتوافق طرفین قرار گیرد و عدم توافق بر سر یک یا چند شرط موجب بی اعتباری آن شرط یا شروط می گردد.

این وکیل دادگستری افزود: معمولاً از شروط ضمن عقد برای تغییر آثار حقوقی ازدواج استفاده می‌شود. برای مثال شوهر متعهد می‌شود که جلوی سفر یا شغل زن را نگیرد یا به او برای طلاق وکالت می‌دهد. این‌گونه شروط درصورتی‌که مغایر با قوانین تفسیری باشند بر قانون برتری دارند و در صورت بروز اختلاف باید به‌شرط ضمن عقد عمل شود نه قانون، اما اگر خلاف قوانین امری باشند اعتباری ندارند.

نعنا کار گفت: آنچه مهم است آن است که طبق قانون اساسی هر نوع شرطی که موردقبول متقاضی عقد باشد، ذکرش در عقدنامه ازدواج، بلامانع است، البته باید به این نکته توجه نمود که شروط ضمن عقد خود به سه دسته تقسیم می‌شوند: شرط صحیح، شرط باطل و مبطل کننده عقد و  شرط باطل که مبطل عقد نیست(شرط غیرمقدور، شرط بی‌فایده، شرط نامشروع).

وی اظهارداشت: درهرحال به نظر می‌رسد درصورتی‌که زوج و زوجه قبل از انعقاد عقد رسمی به مشاوران حقوقی و خانواده مراجعه نمایند می‌توانند در خصوص شروط ضمن عقد اطلاعات مناسبی را کسب و در خصوص خواسته‌های خود روال‌های مشروعی را در نظر بگیرند، با این کار علاوه بر وجود هیچ‌گونه ابهامی در خواسته‌های طرفین امکان بهره‌مندی قانونی از خواسته‌های و درخواست‌هایی چون، اشتغال زنان، حق سفر آنان، حق ازدواج مجدد زوج، حق وکالت در طلاق، حق انتخاب مسکن، حقوق مرتبط با حضانت، حق تحصیل، تقسیم دارائی‌ها و مانند آن فراهم می‏آورد.

این وکیل دادگستری در پایان خاطر نشان کرد: البته ذکر این نکته نیز مهم به نظر می‌رسد که برگزاری کارگاه‌های آموزشی از سوی مراجع و مراکز ذی‌صلاح، امکان برخورداری آحاد جامعه از کارشناسان حقوقی ، پزشکی، روانشناس و خانواده کمک شایانی به ارتقاء وضعیت بهداشت حقوقی خواهد نمود و موجب پیشرفت روزافزون و استحکام بهتر نهاد خانواده ها خواهد شد.