حرمت ماه مبارک را نگه دار

خیلی‌ها دلشان پر می‌کشد و ماه‌های سال را می‌شمارند تا به رمضان برسد و روزه بگیرند. اصلاً دوست دارند با صدای مرحوم موذن زاده اردبیلی وقت افطار، ملکوتی شوند اما بعضی‌ها هم که تعدادشان زیاد هم نیست، به جای لذت بردن از این فضای معنوی سعی دارند به هر ترتیبی شده است نشان بدهند که این روزها برایشان اهمیتی ندارد. جدا از اینکه که روزه داری از واجبات دین و بسیاری توصیه شده است، اما این را می‌دانیم که هر مسلمانی اگر هم نتواند روزه بگیرد باید احترام این ماه را نگه دارد قانون برای آنهایی که به این روزها اهمیت نمی‌دهند، مجازات‌هایی را در نظر گرفته است.

قبل از اینکه وارد بحث باید و نبایدهای علمی این بخش بشوید به این سئوال پاسخ می‌دهیم که چرا روزخواری در ملاءعام منع شده است؟ برخی این موضوع را دخالت در امور شخصی دیگران می‌دانند در حالی که اصلا این گونه نیست و دلایلی علمی برای این مساله وجود دارد. وقتی بوی غذا استشمام می‌شود چند تغییر در بدن ایجاد می‌شود، تغییراتی که به شرطی شدن مربوط و با مواردی مانند رنگ، بو، صدا و غیره ایجاد می‌شوند و بدن را وادار به واکنش می‌کنند. مثلا فرد با دیدن خمیازه دیگران احساس خواب آلودگی می‌کند یا با استشمام بوی کباب و غذا احساس گرسنگی.

 ارتباط این موضوع با روزه خواری این است که وقتی انسان غذا خوردن دیگران را می‌بیند شیره‌های گوارشی و غده‌های تحریک کننده گوارش با شدت بیشتری عمل می‌کنند. ماهیت شیره‌های گوارشی اسیدی است، وقتی درون معده فرد خالی باشد این شیره‌های اسیدی که بسیار قوی هم هستند محیط معده را لبریز می‌کنند.

روزه‌دار به علت امساک از خوردن و آشامیدن به صورت ناخواسته شیره‌های گوارشی بدن او فعال و وارد محیط خالی معده‌اش می‌شود و احتمال زخم معده و آسیب جسمانی به طرف ایجاد می‌شود. در اینجا همان طور که مصرف سیگار در محیط بسته موجب آسیب رساندن به دیگران می‌شود و طبق باور عمومی باید با آن برخورد کرد روزه‌خواری علنی هم موجب به خطر افتادن سلامت دیگران می‌شود و به  همین دلیل قانون با آن برخورد می‌کند.

 نگاه دین به این عمل

طبق قوانین اسلام روزه‌خواری عملی حرام است و براساس نظر مراجع تقلید، مسلمانان مکلف، باید در ماه رمضان روزه بگیرند و البته در دین هم برای فردی که به عمد روزه خواری می‌کند جریمه سنگینی در نظر گرفته شده است البته تاکید می‌شود که این در حالی است که فرد عذرشرعی برای روزه خواری نداشته باشد و در ملاء عام اقدام به روزه خواری کند.

دلیل حرمت این عمل یک قاعده‌ فقهی است.

 پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:«کسی که حسن و کار خیری انجام دهد و آن را از غیر خدا پنهان دارد، عملش70 برابر می‌شود نسبت به کسی که عمل حسنه‌ای را آشکار می‌سازد و کسی که مرتکب گناهی می‌شود، اگر آن را فاش و آشکار نماید، مورد غضب خدا واقع می‌شود اما اگر آن را پنهان داشت، آمرزیده خواهد شد.»

بنابراین دلیل  اصلی حرمت روزه‌خواری و تظاهر به آن، حرمت‌شکنی احکام الهی است.

  قانون چه می‌گوید؟

در قانون مجازات اسلامی به طور دقیق به مجازات روزه‌خواری در ملأ عام اشاره نشده اما در ماده 638  قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، بخش تعزیرات این قانون آمده است که تظاهر به هر عمل حرامی در انظار عمومی، جرم است.البته همانطور که در بالا اشاره شد منظور از جرم بودن این عمل زمانی است که در ملاء عام صورت بگیرد درغیر این صورت ممکن است دلایل زیادی برای روزه نبودن فرد وجود داشته باشد این موضوع از زمانی مورد توجه قانون قرار می‌گیرد که به حقوق دیگران(روزه داران) بی احترامی شود. در این میان برای اینکه جرمی محقق شود نیاز به عناصری دارد و در رابطه با جرم روزه‌خواری می‌توان عناصری را برای آن شمرد:

- انجام عمل حرام  

- انجام علنی و در انظار عمومی و معابر  

- تظاهر به انجام عمل حرام  

- عمل حرام   

- تظاهر به روزه خواری

در ابتدا این را بدانید که در قوانین کشور ما که از فقه اسلامی نیز نشات گرفته است بین یک «عمل حرام» و «تظاهر به عمل حرام» تفاوت وجود دارد.

زمانی که یک فردی بر اثر بیماری توان گرفتن روزه را نداشته باشد عمل حرامی انجام نداده است اما اگر همین فرد در معبر و در ملاء عام اقدام به خوردن و آشامیدن کند، عمل او تظاهر به روزه‌خواری است. به این ترتیب اینطوری به نظر می‌رسد که فرد قصد دارد به همه اعلام کند که روزه نیست.

 البته این را نیز بدانید که برای این عمل لازم نیست حتما کسی آن را ببیند همین که در جایی رخ بدهد که بقیه مردم هم می‌توانند در آن حضور داشته باشند کافی است. شاید دراین جا هدف شکسته نشدن قبح این عمل باشد اما به هر حال کسی که در خیابان خلوت و بدون تردد نیز اقدام به روزه خواری کند مجرم است.

قانون مجازات اسلامی در این باره می‌گوید: «مقصود از ارتکاب عمل به طور علنی، ارتکاب آن در ملأ و منظر عموم است؛ اعم از این که محل ارتکاب از اماکن عمومی یا اماکنی باشد که معد برای پذیرفتن عموم و مورد استفاده و مراجعه جمعی یا عموم مردم است ‏از قبیل بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، سالن‌های نمایش، سینماها، بوستان‌ها، ‏کارخانه‌ها، موزه‌ها، پایانه‌های مسافربری، فروشگاه‌ها، اماکن فرهنگی، ‏اماکن ورزشی، کتابخانه‌های عمومی، مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی، ‏وسایل نقلیه عمومی(اتوبوس، تاکسی، مترو و...)، مؤسسات و سازمان‌های دولتی و عمومی و غیره.»

  جرم مشهود رخ می‌دهد

حتما شما هم دیده‌اید که وقتی کسی اقدام به روزه خواری می‌کند، نیروی انتظامی این فرد را دستگیر و به مقام‌های قضایی تحویل می‌دهد؛ تعجب نکنید. این کار کاملا قانونی است زیرا تظاهر به روزه خواری از جرایم مشهود بوده و برابر ماده 21 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری امکان دستگیری متهم و حفظ دلایل جرم برای ضابطین قضایی پیش بینی شده است.برابر قانون آیین دادرسی کیفری همین که جرمی مشهود باشد، یعنی در مقابل چشم‌های ضابط قضایی رخ دهد، گزارش و مشاهده ضابط مدرکی برای اتهام فرد می‌شود.

  روزه خواری در حریم خصوصی

این را به خاطر داشته باشید که این جرم روزه‌‌خواری فقط مربوط به ملاءعام است پس اگر فردی در حیاط خانه خود، یا در مغازه جایی که امکان تردد راحت مردم وجود ندارد هرچند اگر کسی فرد را حین روزه‌خواری ببیند جرم نیست، اما اگر خارج از خانه به عمد و به قصد تظاهر مرتکب این عمل شود جرم بوده و به ضابطان این اجازه داده شده است که با توجه به ظاهر عمل ارتکابی قضاوت کند.

  «عمد» باید اثبات شود

این نکته را نیز به خاطر داشته باشید که برای محقق شدن این جرم علاوه بر ملاء عام نیاز به عمد هم هست. یعنی فرد باید با قصد قبلی اقدام به روزه‌خواری در ملاء عام کند. به این ترتیب است که حرام بودن آن نیز اثبات می‌شود.

مثلا فردی را در نظر بگیرید که بیماری قلبی دارد و باید راس ساعت 12 دارویی را مصرف کند، حالا به دلایلی در این ساعت در یک مکان عمومی مثل خیابان، اتوبوس یا مراکزی مانند این است. دارو باید با آب مصرف شود، خوردن آب برای این فرد در ماه رمضان و ملاء عام جرم نیست. البته فرض قانون‌گذار این است که این فرد هم حق چنین کار را به بهانه بیماری ندارد اما در زمان اضطرار ایرادی به آن وارد نکرده است.

  سیگاری‌ها! حواستان جمع باشد

زیرا به استناد فتوای اکثر فقها سیگار کشیدن عملی حرام است و اگر فردی در کوچه و خیابان قبل از اذان مغرب، انواع دخانیات استعمال کند، جرم مشهود محسوب و مطابق با قانون، مأموران موظف‌اند با وی برخورد کنند. البته در این مورد بخصوص بعد از ماه مبارک هم فرد حق ندارد سیگار بکشد زیرا به استناد تبصره یک ماده13 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، «مصرف دخانیات در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی جرم بوده و مجازاتی معادل پنجاه تا صد هزار ریال جزای نقدی دارد.»در پایان این نکته را در نظر داشته باشید که همانطور که گفته شد ملاء عام هر جایی است که امکات تردد مردم وجود داشته باشد حتی اگر آن فضا طبق قانون جزو حریم خصوص به حساب بیاد.

به این ترتیب روزه‌خواری در مغازه، خودرو، خیابان‌های خلوت و اماکنی مانند اینها جرم به حساب می‌آید و این اصل در مورد اقلیت‌های مذهبی نیز صادق است به عبارتی این افراد مجبور به روزه گرفتن نیستند اما برابر قوانین موضوعه کشوری که در آن زندگی می‌کنند حق ندارد در ماه رمضان و در ملاعام اقدام به روزه‌خواری کنند زیرا قوانین جزایی درباره تمام افرادی که در قلمروی ایران زندگی می‌کنند صادق است.

  چطور مجازات می‌شوند

براساس قانون مجازات اسلامی، هر کس به طور علنی در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی کند به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.