راهکارهای پیشگیری از جرایم ثبتی

دکتر ایرج گلدوزیان

جرم ثبتی نقض عمدی یا خطایی قوانین و مقررات ثبتی است که در قوانین و مقررات ثبتی برای آن مجازات‌هایی پیش بینی شده است. این مجازات‌ها به طور خلاصه عبارتند از حبس، جزای نقدی، تعطیلی محل کسب و لغو پروانه، انفصال و محرومیت از حقوق اجتماعی. هر چند این مجازات‌ها می‌توانند تا حدودی مفید باشند اما به دلیل اینکه این گونه پاسخ‌ها در قبال ارتکاب اعمال ممنوعه و غیر مجاز بعد از وقوع جرم هستند و حالت کیفری برای فرد خاطی دارند دارای هزینه‌های روانی و مادی برای فرد و جامعه هستند بنابراین پیشگیری از وقوع جرم از اهمیت خاصی برای قانون‌گذار برخوردار است.

از این حیث پاسخ‌های دیگری نیز در برابر تخلفات و جرایم در نظر گرفته شده اند که از ارتکاب اعمال غیر مجاز جلوگیری کنند. خصیصه‌ای که این نوع از پاسخ‌های پیشگیرانه دارند این است که لزوما قهرآمیز نیستند. حال آنکه مجازات‌ها قهرآمیز و سرکوبگر هستند و فقط برای سرکوب مرتکب به کار گرفته می‌شوند. اعدام، حبس، انفصال از خدمات دولتی و سایر مجازات‌های مقرر در قوانین و مقررات ثبتی نمی‌توانند به طور کامل اقداماتی موثری در پیشگیری از جرایم باشند هرچند توانسته اند از وقوع جرایم ثبتی تا حدودی جلوگیری کنند. در ادامه به بررسی شیوه‌های پیشگیری از جرایم ثبتی می‌پردازیم:

اقدام‌های قوه قضاییه

قوه قضاییه در اجرای بند 4 اصل 156 قانون اساسی به منظور نیل به اهداف پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان می‌تواند با تهیه نشریه‌ها و جزوه‌های حقوقی مرتبط با مسایل ثبتی، آنها را در اختیار اداره‌ها و ارگان‌های مختلف قرار دهد تا از این راه، مراجعان و کارمندان به تکالیف قانونی خود آگاه شوند.

نقش قوانین ثبتی

مطابق ماده 10 قانون ثبت قبل از اقدام به ثبت عمومی باید مراتب ثبت در هر ناحیه در جراید به اطلاع عموم برسد و مواد 11 و 14 قانون ثبت نیز لزوم الصاق آگهی در خصوص تقاضای ثبت ملک و تحدید حدود در محل وقوع ملک را یادآور شده است. بند 6 ماده 147 اصلاحی قانون ثبت نیز بر ضرورت نشر آگهی ثبت ملک در جراید کثیرالانتشار تاکید کرده است مبنی بر اینکه آگهی‌های ثبت ملک در جراید کثیرالانتشار منتشر شود تا عموم مردم از تقاضای ثبت در یک منطقه اطلاع یابند و حتی برای حصول اطلاعات بیشتر بتوانند به اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع املاک مورد تقاضای ثبت مراجعه و از محل دقیق ملک مورد تقاضای ثبت آگاهی پیدا کنند.

اقدام‌های آموزشی

اقدام‌های آموزشی هم شامل مردم عادی است و هم کارکنان ثبت اسناد و املاک، سردفتران و دفتریاران را شامل می‌شود. با توجه به اینکه تعداد زیادی از جرایم ثبتی از طرف مردم عادی ارتکاب می‌یابد، آموزش و آگاه سازی مردم نقش ارزنده‌ای در پیشگیری از جرم دارد. علاوه بر آنکه بزه‌دیدگان این جرایم نیز خود مردم جامعه هستند. آگاهی و اطلاع کامل از مقررات و قوانین ثبتی در وهله نخست اراده فرد را در خصوص خودداری از ارتکاب بزه قوی‌تر می‌کند و دوم اینکه می‌تواند مانعی در راه ارتکاب جرم توسط افراد شود. برنامه‌های آموزشی مردم در سطوح ابتدایی می‌تواند از آموزش و پرورش و کتب درسی شروع شود. همچنین آگاهی دادن به مردم از طریق جراید و صدا و سیما و آموزش‌های دینی، برای پیدا کردن احساس مسئولیت نسبت به ضررهای ناشی از جرم و پیامدهای اعمال مجرمانه دیگران، در پیشگیری از جرایم بسیار موثر است. در خصوص کارمندان ثبت و سردفتران و دفتریاران نیز برقراری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی منظم و مستمر، لزوم کارآموزی دقیق برای مدت مناسب، نظارت مستمر و دقیق بر کار کارکنان ثبت و سردفتران و دفتریاران می‌تواند در امر پیشگیری از جرایم و تخلفات ثبتی موثر باشد. کارمندان ثبت که برای رسیدگی به پرونده‌های ثبتی و یا کارشناسانی که برای تحقیقات محلی برای ثبت املاک انتخاب می‌شوند باید آگاهی کافی در خصوص وظیفه خود داشته باشند و موقعیتی را که با استفاده از آن افراد امکان ارتکاب جرم و تخلف را دارند بشناسند. البته داشتن آگاهی نیاز به مطالعه آموزشی دارد و در کنار آن تجربه نیز نقش تکمیل کننده‌ای دارد. کارکنان ثبت اسناد و املاک برای احراز سِمت‌های کارشناسی، نمایندگی ثبت و مسئولیت باید دارای سابقه کافی بوده و دوره‌های آموزش شغلی را طی کرده باشند. سازمان ثبت اسناد و املاک نیز با توجه به نیاز استان‌ها در رشته‌های مختلف ثبتی با اعزام کارشناسان به مرکز استان‌ها اقدام به امر آموزش ابتدایی و تکمیلی کارکنان ثبت می‌کند. بدون طی این دوره‌ها و نیز کسب نکردن تجربه کافی و تایید آن از طرف مقام مسئول، اعطای مجوز کارشناسی و یا سمت نمایندگی ثبت و مسئولیت میسر نیست. شخصی که به عنوان کارشناس یا نماینده ثبت مسئول تحقیق محلی برای تقاضای ثبت ملک است اگر فاقد بصیرت کافی باشد، دیگران به راحتی می‌توانند با سوء استفاده از او اقدام به اخذ سند مالکیت معارض کرده یا ملک غیر را به نام خود ثبت کنند. مسئول اداره ثبت نیز اگر فاقد آگاهی حقوقی و ثبتی کافی باشد همیشه در معرض خطر ارتکاب جرم از طرف مجرمان است.

نقش رسانه‌های گروهی

رسانه‌های گروهی با شناسایی و تحلیل معضلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و از سویی با اتخاذ تدابیر و به‌کارگیری اقدامات مناسب می‌توانند در کاهش میزان جرایم، نقش بسزایی داشته باشند. علاوه بر این مطبوعات و نشریه‌ها نیز نقشی بسزایی در تأثیر بر افکار عمومی و پیشگیری از جرایم دارند. همچنین رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی از قبیل صدا و سیما، روزنامه‌های کثیرالانتشار، جراید محلی و ... در مقام برنامه‌های تبلیغاتی به منظور افزایش علم و اطلاع مردم نسبت به مسایل و مقررات ثبتی، می‌تواندگام های موثری برای پیشگیری از جرایم و تخلفات بردارند.