وقتی خواهان از ادامه دعوا منصرف می شود

دادخواست در اصطلاح عبارت است از اقامه‌ دعوا در دادگاه که شرایط آن را قانون آیین دادرسی مدنی مشخص کرده است.

در حقیقت، تا زمانی که جلسه دادگاه تشکیل نشده و رسیدگی به موضوع دادخواست آغاز نشده، آنچه که مطرح است، صرفاً یک دادخواست است اما وقتی رسیدگی آغاز شد، دادخواست عنوان دعوا پیدا می‌کند.

استرداد دادخواست در اصطلاح به معنای اعراض از آثار دادخواست است که در نتیجه‌ استرداد دادخواست و پذیرش آن، دادخواست یا پیوست‌های آن به دادخواست‌دهنده پس داده نمی‌شود بلکه تقدیم آن، کاًن‌لم‌یکن تلقی می‌شود. استرداد دادخواست یکی از راه‌های زوال دادرسی است. زوال دادرسی به معنای خاتمه یافتن دادرسی است و دادگاه از رسیدگی و صدور حکم معاف می‌شود.ممکن است خواهان، پس از اینکه دادخواست خود را تقدیم کرد، به جهتی از جهات، از ادامه‌ دعوا منصرف شود یا به مصلحت بداند که دعوا را در وقتی دیگر مطرح و تعقیب کند. مثلاً خواهان بعد از اینکه دعوایش را مطرح کرد، متوجه می‌شود که اگر فلان مدرک را ‌داشت، موفقیت او در دعوا حتمی بود؛ در حالی که دسترسی به آن مدرک فعلاً مقدور نیست و احتمالاً دست کسی است که فعلاً در خارج از کشور به سر می‌برد بنابراین باید صبر کند تا آن شخص از سفر بازگردد و او با اخذ مدرک مورد نظر از وی، مجدداً به تقدیم دادخواست مبادرت ورزد لذا دادخواست خود را مسترد می‌کند. در این صورت، دادگاه به موجب قانون مکلف به قبول این درخواست است و قرار ابطال دادخواست را صادر خواهد کرد. با اعلام ابطال دادخواست، باید قرارهای انجام‌شده مثل قرار کارشناسی، قرار معاینه محل و... را باطل دانست.

 استرداد صریح

در استرداد صریح، خواهان با تقدیم لایحه یا اظهار شفاهی در دادگاه و درج آن در صورت‌مجلس، دادخواست خود را پس می‌گیرد که این اقدام تا جلسه نخست دادرسی امکان دارد و در این صورت، دادگاه قرار ابطال دادخواست را صادر می‌کند.استرداد ضمنی در مواردی است که دادگاه به اخذ توضیح از خواهان نیاز داشته باشد و نامبرده در جلسه تعیین‌شده حاضر نشود و دادگاه با اخذ توضیح از خوانده هم نتواند رأی بدهد که در این صورت دادخواست ابطال می‌شود همچنین در صورتی ‌که با دعوت قبلی، هیچ یک از اصحاب دعوا حاضر نشوند و دادگاه هم نتواند در ماهیت دعوا بدون اخذ توضیح رأی صادر کند، دادخواست ابطال می‌شود. در واقع عدم حضور خواهان در جلسه دادرسی و عدم پیگیری دادرسی، انصراف ضمنی از تعقیب دادخواست تلقی شده و دادخواست خواهان ابطال می‌شود.بند الف ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی بیان می‌دارد که خواهان می‌تواند تا نخستین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند.

با توجه به ماده مزبور، مقطع زمانی که دادخواست‌دهنده می‌تواند دادخواست خود را مسترد کند، تا نخستین جلسه دادرسی است. در نتیجه خواهان اصلی، متقابل، وارد ثالث و جالب ثالث می‌تواند پس از تقدیم دادخواست تا نخستین جلسه دادرسی یا نخستین جلسه پس از تقدیم دادخواست، ورود ثالث یا جلب ثالث، آن را پس بگیرد. در ماده 363 قانون آیین دادرسی مدنی نیز استرداد دادخواست تجدیدنظر پیش‌بینی شده است همچنین از ماده 415 این قانون می‌توان استرداد دادخواست فرجامی را استنباط کرد. منظور از عبارت «تا نخستین جلسه دادرسی»، از زمان تقدیم دادخواست تا نخستین اقدام شخص در جلسه نخستین دادرسی است مگر اینکه قرینه‌ای بر خلاف آن وجود داشته باشد. اثر استرداد دادخواست که منتهی به قرار ابطال دادخواست می‌شود، آن است که حالت طرفین دعوا به حالت قبل از طرح دعوا برمی‌گردد یعنی دعوا مجدداً قابل طرح است و حق مدعی یا خواهان از بین نمی‌رود و در صورتی که بعد از استرداد دادخواست پشیمان باشد، می‌تواند مجدداً به اقامه دعوا بپردازد و با تقدیم دادخواست جدید در واقع دادرسی زایل شده را دوباره احیا کند همچنین با صدور قرار ابطال دادخواست، مرور زمان که با طرح دعوا قطع شده است، دوباره برقرار می‌شود و استمرار پیدا می‌کند و خسارات تأخیر تأدیه‌ای که از زمان طرح دعوی قابل مطالبه است دیگر قابل مطالبه نخواهد بود.

 استرداد توسط وکیل

با توجه به بند 9 ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواهان وکیل داشته باشد وی در صورتی می‌تواند دادخواست را پس بگیرد که این امر در وکالت‌نامه او تصریح شده باشد.

نکته قابل توجه این است که پذیرش استرداد دادخواست مشروط به رضایت خوانده نشده است، در نتیجه با استرداد دادخواست توسط خواهان در صورتی که در مقطع قانونی انجام شده باشد دادگاه قرار ابطال دادخواست را صادر می‌کند. در صورتی که استرداد دادخواست مطرح شود، خواهان می‌تواند پیش از صدور قرار ابطال دادخواست از آن منصرف شود.

 تقاضای جبران خسارت

سؤالی که در اینجا ممکن است مطرح شود این است که آیا با استرداد دادخواست توسط خواهان، خوانده دعوا می‌تواند جبران خسارت وارده بر اثر اقامه دعوا از سوی خواهان را تقاضا کند؟ باید دانست که خوانده می‌تواند تقاضای جبران خسارت وارده را مطرح کند اما نه به این صورت که ابطال دادخواست خواهان، موکول به پرداخت خسارت به خوانده‌‌ دعوی باشد بلکه دادگاه مکلف به قبول درخواست خواهان مبنی بر استرداد دادخواست است و در نهایت خوانده دعوی در صورتی که در مقابل اقامه‌ دعوای خواهان، وکیل انتخاب کرده و حق‌الوکاله‌ای پرداخته یا برای دفاع متحمل هزینه‌هایی شده باشد، می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، جبران خسارت خود را از دادگاه مطالبه کند.

 استرداد در صورت تعدد خواندگان

باید به این نکته توجه کرد که در صورت تعدد خواندگان، استرداد دادخواست مشمول احکام و آثار استرداد دعوا است یعنی در دعاوی قابل تجزیه، ممکن است دادخواست نسبت به بعضی خواندگان مسترد شود که در این صورت دادخواست نسبت به آنها ابطال می‌شود و نسبت به سایرین مراحل قانونی خود را طی می‌کند اما در دعاوی غیرقابل تجزیه، استرداد دادخواست نسبت به بعضی از خواندگان علی‌القاعده نباید شنیده شود.

 موارد استرداد دادخواست

خواهان می‌تواند تا نخستین جلسه دادرسی دادخواست خود را مسترد کند همچنین خوانده می‌تواند تا نخستین جلسه دادرسی، دادخواست دعوای متقابل خود را استرداد کند. دعوای متقابل دعوایی است که خوانده می‌تواند در مقابل ادعای خواهان، اقامه کند که باید با دعوای اصلی ناشی از یک منشا بوده یا ارتباط کامل داشته باشد؛ یعنی اتخاذ تصمیم در یکی مؤثر در دیگری باشد.هر یک از اصحاب دعوا که دادخواست جلب ثالث را به دادگاه تقدیم داشته‌اند، می‌توانند دادخواست را مسترد کنند.  وارد ثالث نیز می‌تواند بعد از ورود به دعوا و ارایه دادخواست آن را مسترد کند. تجدیدنظرخواه می‌تواند دادخواست تجدیدنظر خود را مسترد کند؛ فرجام‌خواه نیز می‌تواند دادخواست فرجامی خود را مسترد کند همچنین واخواه می‌تواند دادخواست واخواهی خود را مسترد کند.